Miloš Milić
Klasična ekonomija je zasnovana na jednoj vrsti ‘naivne’ antropologije, koja barata konceptom ‘sfere potreba’ (Hegelov pojam) ‘građanskog društva’, kao regulatorom (i izvorom) vrednosti razmene. Potrebe su, naravno, predstavljene kao individualne i kao merljive. Subjekti, kao nosioci potreba i stoga osnova ekonomske teorije, predstavljaju homo oeconomicus-e: “područje ekonomskih fenomena je tako zasnovano, na svom početku kao i na svome kraju (tj. time što proizvode ljudi, i što proizvode za svoje potrebe – prim. M.M.), na cjelini ljudskih jedinki”.[1] Ovaj način utemeljivanja ekonomskih fenomena, po Altiseru, nalazi se u “neposrednom i izravnom odnosu” s ideološkom antrolopogijom, koja je i osnova humanizma. Čovek je specifikovan kao životinja s razumom (animal rationale) i govorom (animal loquax), koja se smeje (ridens) i bavi politikom (politicum), nakon čega se pokazuje i kao subjekat potreba – homo oeconomicus. Cela ta ideološka konstrukcija obezbeđuje ekonomičnost ekonomije – budući da se iz tog polja ekonomija predstavlja kao datost, očiglednost jedne specifikacije čoveka-subjekta. Klasična ekonomija je svoje funkcionisanje mogla da predstavlja kao najracionalniji poredak upravo zato što se nadovezivala na već postojeće moralne i religijske postavke antropologije; ista logika stoji i danas u pitanjima ekonomije.[2] Štaviše, upravo je ova antropološka ideologija ono što omogućava klasičnoj (i savremenoj) buržoaskoj ekonomiji da se postavlja kao vanvremenska, kao logika inherentna ljudskim odnosima – kao neistorijska kategorija, s obzirom da se temelji na antropološkoj ideji da su svi subjekti jednako subjekti potreba; na taj način je moguće apstrahovati njihovu sveukupnost, i preći na tretiranje ekonomskih fenomena kao zauvek datih i suštinskih.
Continue reading “DRUŠTVENA FORMACIJA I ČOVEK: HOMO OECONOMICUS ILI TRÄGER”